Meditacija
Meditacija predstavlja usmerenu pažnju – usmerenu psihičku i emocionalnu energiju. U zavisnosti od objekta meditacije imamo određeni rezultat u životu. Meditacija ne zahteva verovanje ni u kakvu dogmu ili bilo koji autoritet. To je unutarašnje putovanje u kojem osoba proučava svoje ja na svim nivoima.
Istraživanja
Različiti fiziološki efekti
Prema brojnim naučnim istraživanjima koja je šezdesetih godina sproveo Robert Volas sa Kalifornijskog univerziteta u Americi, a koja je naknadno potvrdio i Herbert Benson, kardiolog sa Harvarda, meditacija ima znatno veći fiziološki efekat na telo od odmaranja ili čak spavanja. Volas i Benson su otkrili da ispitanici u stanju meditacije udišu dvadeset procenata manje kiseonika i izdišu dvadeset procenata manje ugljen-dioksida nego što bi to činili prilikom uobičajenog opuštanja. Njihov krvni pritisak i brzina pulsa su se značajno smanjili, dok je nivo mlečne kiseline koje je njihovo telo proizvodilo bio znatno smanjen i ostajao na tom nivou još neko vreme nakon završetka sesije. Mlečna kiselina predstavlja supstancu koja je povezana sa “bori se ili beži” reakcijom tela, pa se zato uobičajeno koristi kao indikator nivoa stresa.
U kasnim šezdesetim, istraživanja koja su vršila dva japanska istraživača otkrila su da tokom meditiranja moždani talasi zen monaha pokazuju dijagram koji odgovara sporijoj teta frekvenciji, koja se uobičajeno povezuje sa spavanjem, iako su monasi bili potpuno budni i u stanju proširene svesti.
Stanja svesti
Psiholozi i fiziolozi ističu postojanje tri osnovna i odvojena stanja individualne ljudske svesti. To su: budno stanje, san i stanje dubokog spavanja. Svakom od ovih stanja svesti, odgovara određena električna aktivnost mozga (tabela 1).
U budnom stanju, svesni um je aktivno zainteresovan za spoljašnju okolinu preko senzornih kanala iskustava. Za vreme tog perioda na EEG-u (elektroencefalogramu) dominiraju beta talasi (frekvencije do 13 do 20 ciklusa u sekundi).
Za vreme sna, kada dominira podsvesno, aktivno se izražavaju suprimovane želje, strahovi, inhibicije i duboko usađene impresije. To stanje se karakteriše teta talasima (frekvencije 4 do 7 ciklusa u sekundi).
U stanju dubokog spavanja manifestuje se nesvesni um, izvorište instikata, nagona i duboko skrivanih iskustava ranijih evolutivnih stadijuma. Nasuprot stanju sna, sve prošle mentalne impresije i latentne želje su instiktivisane i um i telo su paralisani.
Svesnost i energija su odvojeni od individualnog uma i tela i povlače se ka sopstvenom kreativnom izvoru. Za vreme tog perioda, koji je u tantričkim i jogičkim spisima poznat kao noć »Brahme« i takođe, kao ishodište kreacije (Hyranyagarbha), na EEG-u se zapisuje spori delta talasi (frekvencije 0 – 4 ciklusa u sekundi), osnovna ritmička vibracija materijalnog univerzuma.
Hipnagogno stanje
Između stanja budnosti i sna nalazi se odvojen i važan deo svesti i iskustva koji su psiholozi nazvali hipnagogno stanje (HSS). To prolazno stanje retko traje duže od 3 do 5 minuta i karakteriše se alfa talasima (frekvencija 7 – 12 c/s).
Praćeno je dubokom, progresivnom relaksacijom mišićnih napetosti u čitavom fizičkom telu i gubitkom svesnosti za spoljašnju okolinu. Kako se gubi budno stanje realnosti, stanje sna ga zamenjuje.
Meditacija nas uči ulasku u “četvrto stanje svesti”, takozvano hipnagogno stanje. Svesnost se nalazi na granici između budnog stanja i sna dugo vremena, ciklično se pomerajući između ekstraverzije i introverzije. Ekstraverzija vodi ka budnoj, senzornoj svesti, a introverzija ka dubokom snu. Ako se ostane budan i svestan u alfa dominantnom stanju između njih, postiže se duboko iskustvo totalnog opažanja, koje, ne samo da je mnogo korisnije nego konvencionalno spavanje, nego je, takođe, i ulazak u viša stanja svesti. Takođe, u tom stanju omogućuje se uticaj na autonomni nervni sistem, odnosno menja se (poboljšava ili stabilizuje) rad srca, disanja, krvnih sudova i viscelarnih organa. Smatra se da je ovo najkreativnije i za psihu i fiziku najblagorodnije stanje svesti.
Univerzalnu um
Stanje supersvesti je u prošlosti uvek smatrano mističnim i religioznim – sada je definisano kao psihološka realnost. Čuveni švajcarški psihijatar Karl Gustav Jung je pokušao da to stanje definiše kao stapanje sa kolektivnim nesvesnim.
Parapsihološka istraživanja, psi-fenomeni i psihotronika, daju danas eksperimentalnu potvrdu da »univerzalni um«, u stvari, postoji. Taj supersvesni, univerzalni um se progresivno realizuje otklanjanjem barijera koje dele tri normalna stanja svesti vežbama – tehnikama kao što je meditacija.
Taman i nepoznat nesvesni um individue se osvetljava, otkrivajući nadsvesnu dimenziju. Ovaj proces iluminacije totalnog uma je pravo značenje oslobođenja, samorealizacije, kaivalya-e, mokshe ili samadhija.
Naknadno otkriće da se meditacija može koristiti i u kontroli nesvesnih fizioloških funkcija, kao što su otkucaji srca ili telesna temperatura, dovelo je do razvoja “biofidbeka” sedamdesetih godina dvadesetog veka, alternativna metoda u kojoj pacijent podražava tehnike meditacije kako bi se oslobodio bola i stresa.
Pored već dokazanih psiho-bioloških koristi, meditacija može predstavljati i prvi korak na putu ka samospoznaji i proširenju svesti ka konačnom Prosvetljenju, u kome dostižemo stanje izdvojenosti koje, Istočna psihologija i svi koji su ga dostigli, opisuje kao: “biti u svetu, ali ne biti i deo njega”, a Zapadna psihologija kao “potrebu za samonadilaženjem (transcedentacijom)”.
Prema profesoru N. Ljubimovu, jednom od čuvenih svetskih stručnjaka u oblasti neurologije i direktoru Moskovskog instituta za neurokibernetiku, odsek Ruske akademije nauka, meditacija stvara jedinstvene obrasce koherentne aktivnosti u prednjoj kori mozga, koji stvaraju stanje “mirne budnosti” i poboljšavaju mentalne performanse. Na osnovu ovih otkrića profesor Ljubimov je predvideo da će se u budućnosti meditacija koristiti u “otkrivanju mnogobrojnih skrivenih rezervi ljudskog mozga” i u grafičkom prikazivanju njegovih misterija.
Sve veća popularnost meditacije kao pomoći u razvoju veće samosvesnosti i kao komplementarna terapija, podstakla je zdravstvene ustanove da podvrgnu njene tehnike i neobične tvrdnje intenzivnim naučnim studijama. Rezultati više od 500 studija koja su sprovedene u poslednjih 35 godina na 214 univerziteta i istraživačkih instituta širom sveta, ubedljivo govore u prilog delotvornosti meditacije kao holističkom sistemu prirodnog očuvanja zdravlja, kao i uspešnom sistemu za eliminisanje stresa. Zaključak do kog su došli istraživači na Univerzitetu “Stenford” u Americi osamdesetih godina, nakon upoređivanja 144 metode relaksacije, da je tehnika meditacije više od dva puta efikasnija od bilo koje druge tehnike relaksacije.
Od kada su objavljeni ovi rezultati, više od stotinu najvećih japanskih kompanija, uključujući i Sony, uvelo je meditaciju u svoje programe obuke.
Meditacija je širom sveta prihvaćena i od strane medicinske struke, naročito u oblastima koje se bave oslobađanjem od stresa, psihosomatskim oboljenjima i lečenjem zavisnosti, od duvana do teških droga. Jedna studija objavljena u medicinskom časopisu “Psihosomatska medicina” pokazala je da osobe koje su tokom petogodišnjeg perioda redovno upražnjavale meditaciju, imale manje potrebu za medicinskim lečenjem u odnosu na drugu, kontrolnu grupu. Otkriveno je da grupa koju je činilo dve hiljade osoba koje su upražnjavale meditaciju imala 87 procenata manje hospitalizacija usled bolesti srca, 55 procenata manje usled tumora, 87 procenata manje zbog nervnih poremećaja i 73 procenata manje hospitalizacija zbog bolesti pluća, grla i nosa.
Izvor dela teksta: S.S.S.: Joga Nidra